Nga Mattias Carlsson
Linku ne origjinal i shkrimit . https://www.expressen.se/nyheter/ryska-tillverkare-av–karnvapen-koper–svensk-utrustning/
Publikuar më 29 Mars 2022 në 21.33
Atlas Copco konfirmon informacionin dhe thotë se tani po nisin një hetim dhe se kompania ka gjetur mbi 50 marrëveshje që kanë ndodhur në kundërshtim me rregullat e vetë kompanisë.
Ne e marrim këtë shumë seriozisht dhe se kompania jonë ruse ka shkelur rregulloret tona të brendshme”, thotë Sara Hägg Liljedal, drejtore e komunikimit në Atlas Copco.
Vladimir Putin ka kërcënuar se do të përdorë armë bërthamore kundër kujtdo që është i përfshirë në pushtimin e tij në Ukrainë. Nga frika e një lufte të tretë botërore, bota perëndimore tani po detyrohet të shikojë Rusinë të bombardojë spitalet, shkollat dhe civilët në Ukrainë.
Në vitet e fundit, Rusia ka modernizuar dhe rinovuar pjesë të mëdha të arsenalit të saj bërthamor, i përbërë nga të paktën 1500 koka strategjike që mund të gjuhen në kontinente të tjera dhe mijëra armë më të vogla të ashtuquajtura taktike bërthamore.
“Pas nesh – heshtje”. Motoja e forcave robotike strategjike ruse që këtu tregojnë robotët e tyre balistikë që mund të gjuajnë armë bërthamore në anën tjetër të tokës. Foto:
Armët bërthamore ruse prodhohen dhe zhvillohen nga një sërë kompanish shtetërore dhe qendra kërkimore. Expressen ka ekzaminuar industrinë ruse të armëve bërthamore dhe me ndihmën e deklaratave doganore, dokumenteve nga prokurimet qeveritare dhe regjistrat e kompanive ruse, tani mund të zbulojmë se si grupet industriale suedeze për disa vite shisnin dhe shpërndanin teknologjinë në programin rus të armëve bërthamore.
Ndonjëherë teknologjia është shitur drejtpërdrejt nga filialet ruse të kompanive suedeze – në raste të tjera janë shpërndarësit rusë ata që kanë dorëzuar produktet suedeze te prodhuesit e armëve bërthamore.
Pasi Rusia aneksoi ilegalisht gadishullin ukrainas të Krimesë, dhe më pas filloi një luftë të përgjakshme në Ukrainën lindore, është e ndaluar të shiten produkte nga Suedia për përdorim ushtarak në Rusi. Të paktën 40 persona u vranë në një sulm në një bazë ushtarake në Mykolaiv, Ukrainë më 18 mars.
Mbi të gjitha, e lakmuar nga prodhuesit rusë të armëve bërthamore – sipas dokumenteve nga prokurimet – është teknologjia suedeze për përpunimin e metaleve.
Ndër të tjera, pajisje për prerje me precizion, torno, prerëse dhe shpime të karabit të çimentuar. Kushinetat me top dhe pajisjet e kompresorit janë gjithashtu në listën e produkteve suedeze që blejnë prodhuesit e armëve bërthamore.
Qytet i mbyllur ku kontrollohen të gjithë
Sarov, 370 km në lindje të Moskës, është një qytet i vogël në fshatin rus me 96,000 banorë – i rrethuar plotësisht me mure të larta dhe gardhe. E gjithë shoqëria klasifikohet si një objekt i mbrojtur – në praktikë një qytet i mbyllur ku të gjitha kalimet brenda dhe jashtë kontrollohen me jashtëzakonisht kujdes.
Imazhi satelitor i qytetit të mbyllur të Sarovit dhe një zonë fabrike me mure.
Çdo makinë kontrollohet – pranohen vetëm personat me leje të veçanta. Rrugët me zhavorr kalojnë përgjatë kufirit të qytetit të rrethuar ku patrullojnë roje të armatosura.
Këtu u ndërtua bomba e parë atomike sovjetike dhe këtu është “Qendra Federale Bërthamore Ruse” me Institutin e saj për Fizikën Eksperimentale, e cila është një nga organizatat që përdor teknologjinë suedeze nga Sandvik, Atlas Copco, Seco dhe SKF.
Në faqen e saj të internetit, vetë qendra i përshkruan aktivitetet e saj si “ruajtja e arsenalit bërthamor të Rusisë në kushtet e kërkuara, duke rritur efikasitetin, sigurinë dhe besueshmërinë e armëve bërthamore”.
Një nga bombat e para atomike sovjetike në një muze në qytetin e mbyllur të Sarovit, ku po prodhohen armët bërthamore të Rusisë.
Në cilën pjesë të prodhimit përdoret teknologjia suedeze dhe çfarë është e paqartë. Në vitin 2021, Qendra Federale Bërthamore Ruse bëri katër prokurime të ndryshme për të blerë instrumente nga Sandvik, i njëjti numër për produktet e SKF. Janë bërë jo më pak se tetë prokurime për Atlas Copco, duke përfshirë shërbimin dhe pjesë këmbimi për pajisjet e kompresorit. Kur dhe si është blerë pajisja Atlas Copco, nuk thuhet në dokumentet në të cilat ka akses Expressen, por që nga viti 2018 është bërë shërbimi dhe mirëmbajtja e makinerive.
Drejtoresha e komunikimit e Atlas Copco, Sara Hägg Liljedal konfirmon informacionin e Expressen në një intervistë me email.
“Përmes pyetjeve tuaja, ne jemi bërë të vetëdijshëm se kompania jonë ruse u ka shitur kompanive që ju listoni më lart dhe ka nisur një hetim të mëtejshëm. Për momentin nuk mund t’i përgjigjemi saktësisht se cilat procese apo pjesë të operacioneve të këtyre kompanive i ka shitur kompania jonë ruse. Këtu kemi dështuar në kontrollet tona pasi përpara shitjeve duhet të sigurohemi që dërgesa jonë t’i referohet vetëm qëllimeve civile në rastet kur klienti operon si në industrinë civile ashtu edhe në atë ushtarake.” ajo shkruan.
Dhe si u siguruat që produktet tuaja të mos kishin një përdorues përfundimtar ushtarak?
“Sipas rregulloreve tona të brendshme, kjo duhet të sigurohet në çdo shitje. Këtu kompania vendase ka kontrolluar se klienti nuk është përfshirë në listat e sanksioneve. Nga ana tjetër, ka pasur një dështim për të siguruar që dërgesa jonë ka të bëjë vetëm me operacionet civile të klientit. ”
A keni rutina dhe rregulla në kompanitë tuaja ruse për të identifikuar klientët të cilëve produktet nuk mund t’u shiten? Nëse po, cilat janë ato rutina?
“Po, ne kemi rutina dhe rregulla të qarta. Si për sa i përket sanksioneve, ashtu edhe për embargo të armëve. Sipas këtyre rregullave, përdorimi dhe prodhimi ushtarak duhet të përjashtohen. Nuk kemi sqaruar ende nëse mallrat e shitura apo shërbimi që ka ndodhur mund të lidhet me përdorim ushtarak dhe do të hetojmë. Por pavarësisht, kompania ruse do të kishte ndjekur rutinat tona.
Si i shihni produktet tuaja duke u përdorur nga prodhuesit rusë të armëve bërthamore?
“Ne e marrim këtë shumë seriozisht dhe se kompania jonë ruse ka shkelur rregullat tona të brendshme”. shkruan Sara Hägg Liljedal.
Pajisjet e Atlas Copco përdoren gjithashtu nga kompania Titan-Barrikady në Volgograd.
Kompania, e cila u themelua qysh në vitin 1914, është pjesë e industrisë ruse të luftës dhe prodhon, ndër të tjera, platformën e lëvizshme të lëshimit për raketën balistike ndërkontinentale Topol-M, e cila mund të mbajë një kokë bërthamore në një megaton.
Në korrik 2017, Titan-Barrikady bleu tre kompresorë ajri nga Atlas Copco. Dega ruse e Atlas Copco bëri një ofertë prej 16 milionë rubla, por një tjetër shpërndarës rus ofroi një çmim më të ulët për të njëjtën pajisje. Një vit më pas, Titan-Barrikady blen pjesë këmbimi për kompresorët. Atlas Copco nuk paraqiti një tender në atë kohë.
Atlas Copco nuk është i vetmi grup suedez që po përpiqet në mënyrë aktive t’u shesë pajisje organizatave që prodhojnë armë bërthamore.
Filiali rus i Sandvik, OOO Sandvik, ka paraqitur gjithashtu tenderë për pajisje për organizatat në programin e armëve bërthamore. Ndër të tjera në “Institutin Kërkimor Shkencor Gjith-Rus të Automatizimit NL Dukhov” në Moskë.
Kompania mëmë Rosatom liston në faqen e saj qendrën si pjesë e programit të armëve bërthamore.
Kompania ruse e Atlas Copco gjithashtu ka marrë pjesë dhe ka fituar disa prokurime për institutin. Në shkurt 2019, ata morën një kontratë për servisimin e disa makinerive Atlas Copco. Marrëveshje të ngjashme janë lidhur edhe në vitin 2016 dhe 2015.
Furnizuesi kryesor i armëve bërthamore
Një tjetër kompani në prodhimin e armëve bërthamore ruse që blen teknologjinë suedeze është Elektrokhimpribor, e cila është pjesë e Rosatom Group në pronësi të shtetit.
Ajo kompani është gjithashtu e vendosur në një qytet të mbyllur – Lesnoij në malet Ural 135 km në lindje të Moskës.
Kompania e përshkruan veten si një furnizues kryesor në kuadër të programit të armëve bërthamore në Rusi me detyrën kryesore të dërgimit të produkteve për forcat e armatosura ruse.
Në dy vitet e fundit, Elektrokhimpribor ka bërë tetë prokurime publike për blerjen e produkteve Sandvik. Ndër të tjera, çeliqe të ndryshme për bluarje dhe shpim me saktësi dhe forcë të lartë që përdoren në makinat e punishtes për prodhimin e pjesëve në metal. Dokumentet përmbajnë vizatime të veglave nga Sandvik me detaje të këndeve dhe dimensioneve.
Megjithatë, shitja u bë nëpërmjet një shitësi rus dhe në dokumente, Elektrokhimpribor i kërkon shitësit të kontrollojë me Sandvik nëse produktet dhe vizatimet e porositura përputhen. Në disa prokurime thuhet gjithashtu se produktet duhet të jenë nga Sandvik dhe nuk mund të shkëmbehen me produkte përkatëse nga furnitorë të tjerë.
Expressen ka dokumente që tregojnë se Sandvik ka bërë të paktën pesë marrëveshje me kompanitë prodhuese bërthamore drejtpërdrejt nëpërmjet filialit në pronësi të plotë të OOO Sandvik të regjistruar në Moskë, duke përfshirë 2014 dhe 2015.
Ndërmjet viteve 2013 dhe 2022, janë regjistruar gjithsej 203 prokurime të ndryshme të pajisjeve dhe instrumenteve Sandvik nga 16 kompanitë që Expressen ka identifikuar si prodhues të armëve bërthamore. Shitja e produkteve Sandvik atëherë në shumicën e rasteve është bërë nëpërmjet shpërndarësve rusë – në disa raste OOO Sandvik ka dorëzuar tenderë, por është konkurruar nga shpërndarësit rusë.
Vlera totale e prokurimeve është mbi 500 milion rubla. (Korrespondon me 62 milionë korona suedeze sipas kursit të këmbimit të rublës që zbatohej më 31 dhjetor 2021)
Zëdhënësi i Sandvik Johannes Hellström thotë për Expressen se Sandvik ka pasur probleme me tregtarët e saj në Rusi, të cilët nuk i respektonin rregullat.
“Përmes marrëveshjeve që ne nënshkruajmë me ta, distributorët tanë kanë përgjegjësi të ndjekin të njëjtat rregulla si Sandvik. Ne monitorojmë vazhdimisht pajtueshmërinë e tyre, madje në disa raste na është dashur të ndërpresim distributorët kur ata nuk kanë respektuar rregullat tona”.
Johannes Hellström thotë se pas vitit 2018 Sandvik rishikoi rutinat e tij:
“Në vitin 2018, ne rishikuam procesin për filialet tona ruse aktive në përpunimin e metaleve dhe e bëmë atë edhe më të detajuar dhe të fokusuar në pronësinë e klientëve dhe përdorimin përfundimtar të produkteve.”
“Pozicioni i Sandvik është plotësisht i qartë se ne duhet të ndjekim gjithmonë ligjet aktuale, rregullat dhe dispozitat sanksionuese. Si prodhues i veglave për përpunimin e metaleve – mallra të vogla të konsumit me konsum të lartë – sigurisht që është gjithmonë komplekse të sigurohet plotësisht përdorimi përfundimtar përtej klientëve tanë të drejtpërdrejtë, por ne punojmë sistematikisht për të siguruar që të veprojmë me përgjegjësi dhe të ndjekim ligjet dhe rregulloret. shkruan Johannes Hellström.
Një nga filialet e Sandvik, Seco Tools, ka pasur gjithashtu disa marrëveshje me prodhuesit rusë të armëve bërthamore – duke përfshirë një degë të “Qendrës Bërthamore Federale Ruse” të vendosur në një qytet tjetër të mbyllur rus të quajtur Snezhinsk. Pas marrëveshjes me Seco Tools ishte “Instituti i Kërkimeve Shkencore për Fizikën Teknike”.
Vetë instituti kërkimor deklaron në faqen e tij të internetit se më shumë se gjysma e arsenalit bërthamor të Rusisë është prodhuar nga stafi i institutit. Ata e përshkruajnë veten si një kompani kyçe në programin e armëve bërthamore të Rusisë që “siguron sovranitetin dhe sigurinë e Rusisë dhe ruan paqen në tokë”.
Midis 2015 dhe 2018, OOO Seco Tools ka lidhur gjashtë marrëveshje për dërgimin e pajisjeve në “Institutin e Kërkimeve Shkencore për Fizikën Teknike” me vlerë 69 milion rubla. (afërsisht 10 milion SEK në vlerën e 2018)
Një kompani suedeze më pak e njohur, me qendër në Ronneby, është gjithashtu ndër furnizuesit e kompanive ruse të armëve bërthamore. WaterJet Sweden, WJS, prodhon pajisje që mund të presin çelikun me saktësi të lartë me një rrymë uji dhe rëre.
Në mars 2021, instituti bleu një gamë të tërë materialesh harxhuese për dy variante të makinerive prerëse Water Jets. Deklaratat doganore tregojnë se si Water Jet Sweden ka eksportuar sasi të mëdha pajisjesh në Rusi që nga viti 2011. Në shumicën e rasteve, produktet i janë shitur një kompanie ruse çeliku që është nënkontraktor në industrinë ruse të armëve.
Water Jet Suedia tani, ashtu si të gjitha kompanitë e tjera, ka ndaluar të gjitha shitjet në Rusi.
Ndërsa bëni biznes në Rusi – si siguruat që mallrat tuaja të mos shiteshin për prodhimin e armëve bërthamore ose armëve të tjera të shkatërrimit në masë?
“Ne nuk e dimë që produktet tona u janë shitur kompanive që prodhojnë armë bërthamore. Kur është kërkuar një leje eksporti, ne kemi aplikuar dhe kur e kemi marrë, kemi mundur ta dorëzojmë. Kur nuk është kërkuar leje eksporti, ne kemi dorëzuar produkte, nuk kemi bërë vlerësimin tonë.” shkruan CEO Lennart Svensson në një koment.
Rishitësi juaj në Rusi RosMark-Stal është gjithashtu një furnizues i shumë kompanive në industrinë e armëve dhe luftës në Rusi. A ke ditur atë? Dhe nëse po, a nuk ishte kjo një shenjë paralajmëruese?
“Po, ne e dinim që Rosmark kishte lidhje me industrinë e mbrojtjes. Prandaj, ne kemi qenë veçanërisht të kujdesshëm për të aplikuar për leje eksporti për produktet që e kanë kërkuar këtë.”
SKF, me seli në Goteborg, shet kushineta me top dhe ka fabrikën e saj në Rusi me një filial tërësisht në pronësi ruse. Shitjet shkojnë përmes shitësve lokalë. Gjatë viteve 2013 deri në 2022, janë regjistruar 171 prokurime për produktet e SKF-së në 16 prej kompanive që Expressen i ka identifikuar si prodhues të armëve bërthamore.
Por jo më vonë se javën e kaluar, një nga fabrikat për armë bërthamore bëri një prokurim të kushinetave të topit të prodhuar nga SKF.
Carl Bjernstam, zëdhënës i SKF-së, i shkruan Expressen se të gjithë klientët dhe furnizuesit kontrollohen kundër listave të sanksioneve përpara se të bëhet dorëzimi.
“Grupi SKF ndjek rregullat e kontrollit të eksportit dhe ka zbatuar një program global të kontrollit të eksporteve që përfshin ekspertë, procese, udhëzime, trajnime dhe mjete kontrolli. Produktet e kontrolluara që kërkojnë leje eksporti janë të bllokuara në sistemin e menaxhimit të porosive të SKF-së dhe nuk mund të eksportohen pa një leje zyrtare të vlefshme nga vendi eksportues (ISP në Suedi).
“Një pjesë e madhe e shitjeve të SKF-së shkojnë përmes shpërndarësve të autorizuar, me të cilët SKF ka lidhur marrëveshje që e ndalojnë distributorin të shkelë rregullat e kontrollit të eksportit që zbatohen për SKF-në.”
Në total, Expressen ka gjetur blerje të teknologjisë suedeze nga gjashtëmbëdhjetë kompani dhe organizata të ndryshme që janë të përfshira drejtpërdrejt në prodhimin e armëve bërthamore ruse.
Mattias Carlsson është një reporter investigativ në Expressen dhe është pjesë e grupit të gërmimit të vlerësuar me çmime. Ai monitoroi shpërthimin e luftës në terren në Ukrainë dhe ka punuar me rishikimin e biznesit të grupeve industriale suedeze në Rusi që kur u kthye në shtëpi prej andej.
Ai është vlerësuar më parë me “Gold Spade” për recensionin në Dagens Nyheter për “Hedhje të parave të taksave”, që ndër të tjera çoi në shkarkimin e Drejtorit të Përgjithshëm të Agjencisë Suedeze për Rritjen Ekonomike dhe Rajonale. Atij iu dha gjithashtu “Loja e Artë” për një rishikim nga Zyra Kombëtare e Auditimit, gjë që çoi në dorëheqjen e të tre Auditorëve të Përgjithshëm. Si rezultat i zbulimeve, kushtetuta u ndryshua më vonë.
AL in Sweden. 