Ne ishim nje grup i vogel te rinjsh Nga Suedia qe na lindi deshira per te vizituar vendin e Shqiponjave, ashtu sic e kishim lexuar ne librat e Ismail Kadarese, por veshtiresite ishin te medha.
Per tu futur ne Shqiperi qofte dhe si nje vizitor i thjeshte duheshin bere shume procedura ne ambasaden shqiptare.
Shqipëria ishte vendi më i mbyllur në Europë dhe ne nuk dinim shume per kete, por ishim te interesuar te dinim me shume per kete vend te bukur buze detit adriatik, me alpet e maniteshme, me liqenin “Orhida” ne Pogradec nje nga liqenet e rralle dhe nga me te pasterit ne bote ku uji i tij i kristalte thuhet se buron nga mali i thate dhe derdhja e tij krijon lumin Drin qe simbas poetit Shqiptar Lasgush Poradeci “Pershkon mes per mes shqiperine”.
Per te ardhur si turist ne Shqiperi ishte shume e veshtire, sistemi i juaj nuk lejonte kedo qe shprehte deshiren per te vizituar apo pushuar disa dite buze detit Adriatik apo Jonian. E vetmja mënyrë për të ardhur dhe vizituar Shqiperine ishte futja apo anetaresimi ne shoqaten e miqesise Suedi_Shqiperi per te mundesuar ardhjen si turist ne grup.
Ne ishim një grup prej dhjetë te rinjsh e te rejash qe u nisem ne veren e vitit 1981 nepermjet Budapestit drejt vendit te Shqiponjave sic dhe kishim degjuar dhe lexuar per te, natyrisht linja e Tiranes me boten ishte vetem nje here ne jave. Budapest Tirane dhe kethim .
Kureshtia e madhe na kishte bere qe dicka donim te shikonim ne kete vend te (Izoluar) ku historia na kish mesuar se ishte ndoshta i vetmi vend ne bote qe neper shekuj kishte nxjerre dhe krenohej me heronjte e vet.
Gjithashtu ishte i vetmi vend ne Europe clirua nga pushtuesit pa arritur nderhyrja e SH B A_se apo Rusise dhe Anglise.
Natyrisht etja jone e madhe ishte te shikonim nga afer historine,vendlindjen dhe kalane e heroit kombetar shqiptar, por dhe dashamiresin e shume vendeve dhe kombeve perendimore, Heroin Kombetar Shqiptar Gjergj Kastriot Skenderbeun.
Megjithe se kishim udhetuar dhe vizituar shume vende te lindjes Komuniste, udhetimi per ne Shqiperi kishte emocionet e veta, nje vend shume pak i njohur dhe i pa eksploruar nga ne te rinjte perendimore.
Zeri i spikeres ne autopolant se jemi mbi teritorin e Shqiperise na beri te kethejme te gjithe syte dhe te shohim te manitur nga lat vendin e shqiponjave per te cilin kishim mundur te lexonim dhe te njiheshim nepermjet aktiviteteve dhe shoqates se miqesise Suedi Shqiperi, qe nuk ishte aspak shoqate politike, por nje shoqate qe kultivonte ndjenjat e mirnjohjes dhe dashamiresise ndermjet vendeve dhe popujve Europiane, te pakten per ne te rinjte qe kerkonim te njiheshim me historine e vendeve te Ballkanit perendimor ne Suedei.
Malet e larta mbi te cilat po udhetonim na mbushen me nje lloj emocioni, gjithshka nga lartesia ishte e bukur.
Se bashku me ne ne kete avion udhetonin dhe nje grup shqiptaresh emigrante te vjeter nga SHBA te cilet na cuditen me brohorimat e tyre sapo zbritem ne aeroport ” Rrofte shoku Enver Hoxha” Gje qe per ne ishte nje menyre ndoshta dashurie apo nje lloj frike e pa njohur, sepse ne asnje vend te botes ku kishim udhetuar nuk na kish ndodhur ky fenomen, por shoqeruesja shqiptare na sqaroj se keta ishin emigrante te vjeter shqiptare, miq te Partise se Punes dhe shokut Enver Hoxha, ata kishin ardhur per tu takuar me udheheqesit e larte te partise dhe te afermit e tyre ne Shqiperi.Menjehere na akomoduan ne Hotel Adriatik ne qytetin e Durresit ku na respektuan dhe sherbyen ne nje menyre te shkelqyer dhe miqesore, aty per here te pare ne po njihnim bujarine dhe miqesine e paster te popullit shqiptar.
Nga shikimi shikimi i diteve te para ne kuptuam nje te vertete qe na gezoj por dhe na hidheroj.Shqiperia ishte nje vend shume i bukur, me njeres te shkelqyer. Por ishte shume e varfer dhe nen diktature.
Ne grupin tone kishim dhe nje grua shkrimtare Suedeze e cila kishte qendruar disa dite ne shtepine e Kadarese ajo na mundesoj nje takim me kete shkrimtar te madh dhe human.
I madhi Kadare.
Ne e njihnim vetem nepermjet librave te tij shumica te perkethyer ne gjuhe te ndryshme, por ne Shqiperi dhe pikerisht ne Hotel Adriatik ku ai erdhi dhe na takoj se bashku me bashkeshorten e tij Z. Elena Kadare, ne patem mundesine ta takonim te bisedonim nga afer per disa ore me te.
Zoti Kadare na dhuroj dhe librat e tij ne hotel Adriatiku ku ne ishim akomoduar.
Ne vizitat tona ne muzete e Shqiperise Tirane, Kruje, Korce, Gjirokaster, Shkoder, Durres, Vlore ne njohem nga afer perpjekjet dhe lufterat e shqipetareve per liri dhe pamvaresi, Ne pame nga afer vendet arkeologjike qe nga Pellazget dhe Iliret , Muzeun e prijesit ushtarak dhe politikan, heroit te shqipetareve, te madhit Gjergj Kastrioti deri tek plaku i urte Ismail Qemali, ngitja e flamurit Shqiptar dhe shpallja e Pamvaresise ne Vlore, kjo na beri te ndiheshim dhe me shume krenare per kete vend te Vogel , te varfer, por shume te bukur.
Ne vizituam afersisht gjithe shqiperine, u pritem neper universitete, shkolla, kampe pioneresh, aksione, ferma, Koooperativa, Nderrmarrje bujqesore, dhe industriale.
Ne vizituam dhe Kombinatin Metalurgjik nje gabim i madh i shqiperise se asaj kohe ne kete investim te pa menduar i cili binte ndesh me kodrat taracat e gjelberuara me ullinj, mandarina dhe portokalle, molle,kjo ishte e kunderta e tymit te zi te metalurgjikut dhe jo vetem bukuria e Jugut por dhe nje investim origjinal qe ja vlente te behej ne ate vend te bukur dhe te vogel.
Ne qendruam dhe pame Gjirokastren dhe kalane e saj ne mal, u njohem me historine shekullore te ketij qyteti dhe kesaj kalaje, me Argjirone qe u hodh nga bedenat per te mos ju dorezuar pushtuesve, Parisin e vogel sic na e thane ne Korcen Plake, rruget me kalldrem dhe pastertine e pa fund te ketij qyteti me kulture, qytetin e vogel por perrallor te Pogradecit buze liqenit shekullor “Ohrida” provuam dhe peshkun e famshem Koran, fshatin e bukur Lin, fushen e Domosdoves ku thuhej se Skenderbeu kish bere nje lufte te madhe me Turqit, Kalane e Petreles, muzeun kombetar, Krujen e bekuar, Lezhen dhe varrin e Skenderbeut, Kalane e Shkodres ku mesuam dhe historine e murit qe ndertohej diten dhe prishej naten, nusen e re te murosur dhe murin qe pikonte qumesht, Durresin e vjeter me kalane e tij, Fierin dhe Apollonine, Butrintin. Gjithshka ne Vendin e Shqiponjave ishte nje histori sa e vertete dhe perrallore qe cdokush do e kishte zili.
Shqiperia ishte nje vend i bukur me njerez te mrekullueshem, duart dhe forca e shqipetareve kishte ndertuar ne nje vend te vogel gjithshka.
Natyrisht ne nuk dinim pjesen tjeter, ate te diktatures se proletariatit qe ishte instaluar ne shqiperi, ne nuk dinim burgosjet, vrasjet ,interrnimet persekutimet, te gjitha keto ne pak a shume i mesuam pas rrezimit te sistemit komunist ne shqiperi.
Ne nuk e dinim se shume nga ata qe luftuan per clirimin e vendit nga pushtuesit mbas clirimit perfunduan neper burgjet politike, sigurisht ne nuk e dinim se ata qe mendonin kunder apo ndryshe sistemit komunist te drejtuar nga Enver Hoxha, ishin Pushkatuar, denuar dhe interrnuar, gjithashtu ne nuk e dinim se shume vepra industriale apo shfrytezim minierash misterioze ishin ngritur apo shfrytezoheshin pikerisht keta kundershtare te regjimit Komunist.
Ne na shpjeguan se gjitheshka ishte ngritur me duart e arta te rinise dhe popullit shqiptar neper aksionet vullnetare.
Ne Shkoder ne pame dhe vizituam nje kishe qe ishte kethyer ne Pallat Sporti gje e rralle ne boten perendimore, ne ndoqem dhe nje ndeshie vojlebolli ne ate kishe tashme e kethyer ne palester sportive.
Por ajo qe ne na beri me shume pershtypje ne vendin tuaj ishte se :
Megjithe varferine dhe kushtet e veshtira, ju Shqiptaret ishit nje popull punetor besnik, mikprites, i zgjuar, dhe i kulturuar.
Ajo vizite e jona dhe takimet me te rinjte,studentet dhe kooperativistet per ne mbeten te pa harruara, fotot e asaj vizite jane jo vetem neper familjet e grupit qe vizitoj Shqiperine, por ato u botuan dhe ne mediat e asaj kohe ne Suedi. Ne. Une personalisht jam dhe mbetem nje mik i shqiperise dhe i popullit te vogel por krenar Shqiptar, historia e juaj eshte nje histori e perzier me krenari per gjithshka qe kini bere per vendin tuaj.Sigurisht fale dhe mikut dhe nxenesit tim qe takova ne Stokolm Urim Gjates ne do ta vizitojme perseri me shume kenaqesi vendin e Shqiponjave, ju kini ndryshuar dhe kini bere shume ndryshime ne rrugen tuaj te demokracise, por une do ju uroja qe zakonet shqiptare si Besa mikpritja dhe dashurija te mos ndryshonin kurre.
Ato jane nje resus per gjithe boten perendimiore.
Pr. Dan Mattsson.
Stockholm.
AL in Sweden. 