Nga Nga Agim Popoci.
Kartolina, karikatura dhe komunikata të shumëta në prag të Luftës së parë botërore flasin vetëm për serbët, shtetin e tyre dhe mbretin e prezantuar në mënyrën më të keqe të mundshme. Sot serbët e quajnë propagandë të Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë por e kaluara e këtij populli flet ndryshe.
100 vjet pas luftës së madhe, në përpjekje për të korrigjuar shkakun dhe rolin e Serbisë në këtë luftë, propaganda serbe mundohet të sqaroj se si Gjermania dhe Austro-Hungaria, ishte munduar ti njollos popujt e Ballkanit e në veçanti serbët, në prag të Luftës së parë botëore. Aty janë kartolina, karikatura, komunikata ku në të gjitha këto janë vetëm serbët, shteti i tyre dhe mbreti i prezantuar në mënyrën më të keqe të mundshme. Sot, mediat serbe të shqetësuara konstatojnë se si në prag të luftës së parë botërore serbët janë konsideruar të kqinjë dhe të pistë, janë demonizuar si pjesëtarë të një fisi të egër ballkanik të cilët duhet çrënjosur, individi në këto ilsutrime është një varfanjak i leckosur dhe me asnjë atribut të keq më pak paraqitet edhe Mbreti i Serbisë, Krajl Petri, dhe nuk mungon as ai Malit të Zi, Krajl Nikola.
Përveç një kartoline ose karikature çfarë thotë e vërteta historike mbi serbët! Shumë më keq se sa nji propagandë e Gjermanisë ose Austro-Hungarisë e përshkruar përmes një kartoline. Në raportin e Fondacionit Karnegi, djegia e fshatërave dhe spastrimi etnik ishin pjesë tradicionale e luftërave në Ballkan. Po çfarë i ndodhi turqëve në Beograd pasi ky qytet u muarr nga ana e revolucionarëve të Karagjorgjeviqëve më 1806. Konstantin Nenadoviç, shkrimtar dhe autor i biografisë së liderit serb që u publikua më 1883, shkruan se pas luftërave “Serbët, të hidhëruar, u kanë prerë kokat Turqëve kudo që i takonin, nuk i kanë kursyer as të plagosurit, as gratë dhe as fëmijët turqë”.
Kjo pjesë e historisë nuk i pengon studiuesit dhe kiritikës serbë që ti harrojnë për momentin. Ata theksojnë se në këtë tokë pjellore të paragjykimeve kanë mbirë stereotipet mbi serbët që janë derdhur në karikatura gazetash ose ilustrime dhe ishin në funksion të stigmatizimit të gjithë popullit, dhe këtë që nga fillimi i shekullit XX dhe deri tek fillimi i Luftës së parë botërore. Prof. Dr. Milan Ristoviç në librin “Pjetri i Zi dhe plaçkitësit ballkanik” ku ka sqaruar se si Serbia dhe Ballkani janë parë në revistat satirike gjermane nga viti 1903 deri në vitin 1918, ndër të tjera shkruan: “Stereotipet negative mbi Ballkanin…ishin pjesë e një kornize të gjërë të stereotipeve negative “Ost”… Bëhej fjalë për këndvështrimin e kësaj hapsire nga perspektiva, ose nga lartësia, e një fuqie imperialiste e cila përfshinte insistimin në thjeshtësimin arrogant dhe reduktimin në disa, nga kontesti kompleks, I elemntëve të shkëputur negative.”
Por në dokumentat në cilat sulltani formlaisht i jep autonominë Serbisë së Millosh Obrenoviçit, në klauzola të veçanta theksohet se muslimanët që nuk kanë lidhje me kazermat otomane duhet ta shesin pasurinë dhe të ikin. Nuk dihet se sa ishte zgjeruar masakrimi i muslimanëve gjatë kryengritjes, por nuk ka dyshim se kjo praktikë ishte pranuar si qëllim për tu lavdëruar, e dinjitetshme që për të edhe duhet të këndohet. Filip Vishjiç këtë e bën që në vitin 1804. /”SRBI, istorija, mit i razaranje Jugoslavije”/ lexo shqip: “SERBËT, historia, miti dhe shkatërrimi I Jugosllavisë”./
Derra dhe morra
Serbët, e me ta edhe Malazezët, janë bërë heronjtë kryesor të kafenesë së errët ballkanike dhe janë prezantuar si derra dhe morra, mbretërit e tyre që shalojnë deshët ose rrijnë në krye të bandave të plaçiktësve, e “vëllazërimin me gjak”, pasarëdhësit e mbretërve i bëjn me shkëmbimin e rriçërave! Është ky shqetësim i historianëve dhe mediave serbe që harrojnë se edhe në luftën e vitit 1999 në Kosovë ndodhi pikërisht kjo! Çdo mbrëmje, pas vrasjeve dhe përdhunimeve, kur gjithçka që ishte joserbe ishte plaçkit, policia dhe ushtria serbe ishet nëpër kafenetë e çdo fshati të Kosovës duke i kënduar “betejës” së rradhës dhe çlirimit të tokës kosovare që sipas tyre po ndodhte. Premtimi i turpshëm i Milloshevicit, që për momentin u krijua ideja se po realizohej, u pasua me masakra intensive, vrasje të grave dhe fëmijëve dhe gjithçkaje që nuk ishte militare; sepse nga kjo e fundit, frika nuk çrrënjosej dot nga truri serb. Ai tru që për nëj shekull ishte ushqyer me qenien jonjerëzore me bisht, jeton në mal, nuk ka të bëj me civilizimin, pra, ortodoksinë serbe dhe po pengon ëndrrën e madhe, bashkimin e tokave serbe.
Dhe, përkundër këtij realiteti, duke harruar gjtihçka çfarë kishte ndodhur përgjatë viteve nëntëdhjetë, studiuesit serb sërish i kthehen luftës së parë botërore dhe “gatimeve të Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë”.
Rrethanat e Luftës së madhe i bëjnë këto simplifikime në armën e propagandës së luftës, vetitë negative theksohen deri në kufijtë ekstrem, e Serbët dhe Serbia janë ajo pjesa më e keqe. Ndryshe atij Ballkani gjakpirës, primitiv dhe plaçkitës siç është përjetuar nga pikëpamja gjermane. Pikërisht në ditën e atentatit të Sarajevës, thekson professor Ristoviç, në të përjavshmen e Berlinit “Kladerdaç“ është publikuar karikatura “Plaçkitësit Ballkanik”. Ai është prezantuar si nëj mashkull i madh me vija të vrazhdëta të fytyrës, me një xhup të stolisur me medalje, me brez të stërmbushur me revole dhe karikator, e pas tij Gjermani të cilin sapo e ka plaçkitur.
“Në situatat e konfliktit, politika, ideologjia, propaganda dhe në kohërat moderne mediat marrin stereotipe si instrument për stigmatizimin e “tjetrit” (armikut) dhe mobilizimit kolektiv të “të vetëve”. Stereotipet dhe ato negative mbi Ballkanin dhe Serbinë, në rastin gjerman, por edhe gjetkë, janë treguar gjatë shekullit XX si jashtëzakonisht të ashpër dhe të përdorshëm për qëllime politiko-propagandistike në disa raste (1903, 1908, 1912-1918, 1941, 1990). Ata shpesh ishin pjesë e “sqarimeve” të shkaqeve të konfliktit në hapsirën jugosllave të ofruar para së gjithash nga opinioni i Evropës perëndimore mbi karakterin e popullit ballkanik të papërmirësueshëm, violent, të pasigurt, para së gjithash, Serbëve. Megjithatë, ata në periudhat e stabilitetit tërhiqen dhe zbehen duke i lëshuar vendin një vizioni shumë më kompleks të “tjetrit”. Megjithatë, proçesi i neutralizimit të stereotipit negativ mbi serbët dhe Serbinë në opinionin gjerman, nuk është i shpejtë dhe as i lehtë,” thekson Dr.Ristoviç.
Por dëshmitë dhe raportet e kohës flasin ndryshe. Raporti i fondacionit Karnegi mbi shuarjen e kryengritjes shqiptare në Kosovë ka një rëndësi të veçantë sepse si në vitin 1913, ashtu edhe 1941 ose në vitet nëntëdhjetë të shekullit XX, për të gjithë ishte e qartë se cili ishte qëllimi i spastrimit etnik: veprimet e ushtrisë serbo-malazeze, me qëllim që të ndryshojnë në tërësi karakterin etnik të zonës e cila ishte e banuar kryesisht me shqiptar. /“SERBËT, historia, miti dhe shkatërrimi I Jugosllavisë”/
Ndërkohë që faktet janë shumë më kokëforta, në veçanti ato të vitit 1914, që krahasuar me zhvillimet në veri të Mitrovicës së vitit 2014, përveç se konfirmojnë këndvështrimin e saktë të Gjermanisë dhe Austro-Hungarisë së 100 viteve më parë, civilizimin e sotëm e bëjn të skuqet. Por kjo është Serbia!
Serbia në Bosnjen 1908 dhe Mitrovicën 2014
Pas aneksimit të Bosnje Hercegovinës nga ana e Austro-Hungarisë më 1908, në Serbi është krijuar “Narodna Odbrana”(“Mbrojtja popullore”), një shoqatë gjysëmsekrete me qëllim të organizimit të vullnetarëve, për, siç besohej, luftën që do të shpërthej. Ishte organziuar edhe rrjeti i agjentëve në të gjitha vendet sllave të jugut që ishin nën mbretërinë e Austro-Hungarisë. Anëtarët e “Narodna odbrana” ishin personalitete të larta civile dhe ushtarake, e qëllimi I tyre kryesor ishte “Serbia e Madhe”, shkruan Tim Judah në librin e tij “SERBËT, historia, miti dhe shkatërrimi i Jugosllavisë”.
Pse vlenë analogjia me Mitrovicën e vitit 2014, përveç “Narodna odbrana” të cilën e krijoi Serbia pas humbjes në Kosovë dhe dështimit me projektin “Serbia e Madhe” rrugëtimi i Beogradit zyrtar deri në vitin 2014 përveç se me Serbinë ndërlidhet edhe me sjelljen e Rusisë nga këtij shteti më gjakpirës të Ballkanit.
E Judah në librin e tij vazhdon…Mirëpo, kur në vitin 1909 u bë e qartë se as Rusia madje nuk do ta mbështesë Serbinë në konfliktin kundër Austro-Hungarisë, qeveria e Serbisë u detyrua të bëj një hap degradues mbrapa. U lëshua një komunikatë se “qeveria do të ç’armatos dhe do të shpërbëjë vullnetarët dhe çetat e tyre” dhe nuk do të lejoj “themelimin e njësiteve të ç’rregullta në territorin e saj”. Njësitet e “Narodna odbrana” ishin shpërbërë, veprimtaria e organizatës u ndërrua me çështjet e kulturës por rrjeti i saj i spiunazhit ngeli po ai. Mirëpo, deri në vitin 1911 përfunduan të gjitha përgatitjet për themelimin e një shoqate të dytë gjysmë secrete emri i së cilës ishte “Ujedinjenje ili smrt”(“Bashkim ose vdekje”). Idenë për këtë e kishin dhënë nacionalistët e thekur serbë , shumica prej tyre oficer, të cilët e kishin inat pushtetin civil sepse, konsideronin ata, kishin kapitulluar turpshëm më 1908. Njëri prej tyre ishte Dragutin Dimitrijeviç, i njohur me nofkën Apis. Duke përparuar në shërbim, ai në vitin 1913 u bë Shef i Shërbimit secret të Ushtrisë serbe. Apis ishte njëri ndër personat udhëheqës të grupit që vrau mbretin Aleksandar Obrenoviç dhe bashkëshorten e tij më 1913.
Të gjithë ata ndërkombëtar që përqeshen me “Narodna odbrana” të Mitrovicës dhe mendojnë se gjithçka përfundoi me marrëveshjen e Brukselit “Daçiq-Thaçi, nuk duhet të harrojnë edhe përqeshjen që i bëri organizata “Ujedinjenje ili smrt” në vitin 1909, pikërisht pasi ishte shpërbërë për herë të parë organizatës “Narodna odbrana”
Organizata “Ujdenjiene ili smrt”, shkruan Judah, ishte mbrapa gazetës nacionaliste “Pijemont”, e në pjesën secrete të statutit proklamonte “bashkimin e serbizmit” si qëllim. Në statut thuhej se “anëtar mund të bëhen të gjithë Serbët, pavarësisht në gjininë, fenë, ose vendine lindjes, si dhe gjithë të tjerët që janë të gatshëm ti shërbejnë këtij ideali me besnikëri.” Duke përqeshur organizatën “Narodna odbrana”, statuti gjithashtu proklamonte se organizata “përcaktohet për veprimtari revolucionare dhe jo kulturore” dhe që “me të gjitha mjetet që ka në dispozicion do të luftoj kundër atyre jashtë shtetit që kundërshtojnë këtë ideal”. Armiqtë e saj e quajtën “Crna ruka”. Organizata kishte një ceremoni pompoze me rastin e pranimit të anëtarëve të rinj me një tryezë të mbuluar me një mbulesë të zezë, ku ishin vendosur kryq, kamë dhe revole. /“SERBËT, historia, miti dhe shkatërrimi i Jugosllavisë”/
Studimet e shumëta janë marr me lidhjet që kishte Apis, organizata “Ujedinjenje ilir smrt” dhe grupi i cili me sukses organizoi atentatin në Sarajevë mbi trashëgimtarin e fronit të Austro-Hungarisë. Është konfirmuar se Gavrilo Princip dhe anëtarët e tjerë të grupit revolucionar ishin në kontakt me organizatën “Ujedinjenje ili smrt” e cila i furnizoi me armë dhe i ndihmoi të lëvizin nga Serbia në Bosnje përmes rrjetit në “Narodna odbrana”. Megjithëse me detajet tjera do të vazhdoj të merret historia, për shqiptarët në veçanti ata të Mitrovicës, kaq mjafton, për të qenë të qartë se serbët janë po ata të vitit 1908: të kqinjë dhe të pist!
AL in Sweden. 