Niveli i tij mbi 70% të PBB-së, rrit rrezikun e marrjes hua si edhe përkeqëson klimën e biznesit. Gjysma e borxhit të brendshëm është afatshkurtër, ndaj ka rrezik për rifinancimin e tij që arrin në 20% të PBB-duke mos u përballuar dot nga bankat vendase. Ndërsa borxhi i jashtëm është në nivele me të larta, rreth 29.1% të PBB-së nderkohe qe pesha e tij po rritet.
Edhe Komisioni Europian ka lëshuar alarmin lidhur me borxhin publik të Shqipërisë mbasi niveli i lartë po largon edhe “FMN” nga Shqipëria. Para disa ditësh “FMN” mbylli bashkëpunimin dyvjecar me qeverinë shqiptare pa rifirmosur bashkëpunimin, pasi ekonomia shqiptare nuk u stabilizua dhe rreziku i krizës eshte shtuar. Sot ekonomia shqiptare eshte ne recesion nga mos mbledhja e të ardhurave, nga korrupsioni i lartë në tatime e dogana dhe nga marrja e borxhit me interes të lartë për shpenzime luksi qeveritar, mungon një mjedis miqësor për biznesin, një sistem taksash i qartë dhe efiçent, një gjyqësor efiçent dhe të drejtat e qarta të pronësisë, që janë faktorët më të rëndësishëm dhe të nevojshëm për tërheqjen e investitorëve.
Duke e konsideruar turizmin industri prioritare, dhe ligjin e 1993 tashme te vjeteruarper realitetn shqiptar, ne vitin 2007, Ministria e turizmit me minister z Bujar Leskaj pergatiti në bashkëpunim me Organizatën Botërore të Turizmit, qe ministrit I pelqente ta quante me emrin tjeter, si FMN-ja e turizmit, nje projektligj bashkekohor te standarteve europiane, dhe ne perputhje me legjislacionin e BE, duke ofruar një kuadër i plotë ligjor për turizmin në ndihmë të sektorit privat. Zbatimi i një sistemi me taksa të ulta, ligji i ri për lejet/liçencat (reforma rregullatore dhe One Stop Shop ) kanë sjellë një frymë të re liberalizimi në regjistrimin dhe lehtësira për biznesin privat në ushtrimin e veprimtarisë turistike; por dhe ne terheqjen e investitoreve te huaj.
Pligji I 2007, I paraqitur nga ministri demokrat z Leskaj eshte diskutuar per rreth nëntë muaj me grupet e interesit, ( edhe me katedrat universitare me profesore te fushes) nën drejtimin e një eksperti qe kishte asistuar 66 vende te botes në fushën e turizmit, jo në fushën e grabitjes së tokave, në fshat apo në qytet, psh sic bête ju në Golem apo dhe ne zona te tjera. po pligjin tuaj kush, e ka asistuar, pervec clienteles, qe si grabitqarri ne eresire prêt te shqyeje prene e saj, po prêt sot me syte nga ky kuvend I shnderruar per dy vjet ne nje noter, te nise grabitjen e tokave te pronareve ne bregdet? Kush e ka konsultuar? Sepse ju as opoziten nuk e degjuat ne komisionin e veprimtarive prodhuese, duke sajuar nje gjoja mbledhje, nderkohe qe ne ishim ne séance parlamentare . kjo, eshte ne fakt nje pyetje retorike, Sepse, thene troc fare ky projektligj I juaji sot eshte Golemizimi i Shqiperise” , per interesa te oligarkise dhe klienteles se pushtetit.
Ne thelb ky projektligj synon vjedhjen e tokave ende te lira, te pakthyera pronareve nga oligarket e pushtetit. Edhe pse Ligji per Kthimin dhe Kompensimin e Prones ndalon dhenien e tokave te lira privateve te tjere, pervecse per interes public, me kete projektligj ju Riktheni konceptin “toke falas” per 99 vjet per projekte turistike , concept qe u be mekanizmi kryesor qe perdori qeverisja socialiste para 2005, dhe qe solli shkaterrimin e Golemit, vlores, himares. Pikerisht , kesaj filozofie te Golemizimit ne Shqiperi ju po I ktheheni sot me kete pjligj.
Keni dy vjet qe zyra e kthimit dhe kompensimit te pronave ka bllokuar aktivitetin, pikerisht sepse prisnit kete ligj me te cilin do grabisni pronat e pakthyera te pronareve ne bregdet e zona tjera turistike, per interesa te oligarkeve dhe clienteles, dhe pervec retorikes boshe per pronaret, nuk ndryshuat qendrimin kundra, edhe kur u rreshtua ne koalicionin tuaj nje ish president pronar…qe per turp tani eshte ushtari juaj I bindur
Duke qene se kam drejtuar nje department ne universitet ku perfshihej dhe turizmi, duke punuar per vite krah shume profesoreve te nderuar te fushes, por duke pare edhe pervoja te huaja ne kete fushe , njekohesisht edhe si mesimdhenene e metodave te kerkimit shkencor ne turizem, kam konstatuar se ky pjligj permban keto problematika:
1. Ndarja e ministrise se turizmit nga administrimi i teritorit krijon nje kaos te madh ne te gjitha zonat turistike dhe vecanerisht ne zonen perendimore qe ka dhe potencialet me te medha
2. Turizmi percaktohet si industri prioritare apo sektor strategjik, por nuk ka asnje politike zhvillimore, nuk ka asnje incentive fiskale, nuk ka asnje politike diferencuese. Turizmi duhet trajtuar si një sektor preferencial në sistemin e taksimit”, duke u bere me fleksibel, gje qe do na bente competitive ne rajon.
Për momentin, Shqipëria ka një TVSH 20% dhe me gjithë taksat e tjera shkon mbi 31%. Ndërkohë, mesatarja e rajonit është 9% deri në 11%, pra shkon gati 300% më e lartë sesa taksa mesatare e të gjithë rajonit.
Politikat tuaja te deshtuara te rritjes se taksave, sollen rritjen e tatimit mbi te ardhurat me 50%, pra flasim për 30% të të ardhurave që janë taksa në sektorin e industrisë turistike nderkohe qe , BE-ja ka dalë me direktivë për ta ulur TVSH-në e turizmit, sepse është industri eksporti dhe duhet të tatohet me zero, por për arsye te ndërhyrjes edhe te elementeve të tjere, ka nxjerrë një vendim që TVSH-ja të jetë për hotelet nga 5% deri në 15%.
Pothuajse të gjitha vendet e Europës, por edhe ato që po aderojnë aty, e kanë ulur këtë TVSH. Mesatarja në rajon e tvsh është 7%… atehere si mund te behemi konkurrues ne rajon kur ne e kemi ende 20 %?
Jetojmë në një pellg shumë konkurrues turistik. Vetëm disa qindra kilometra ndaj nesh, ka shtete që kanë traditë investime më të gjata në turizëm dhe neve na duhet që të konkurrojmë jo me fillestarë siç jemi vetë, por me industritë e konsoliduara të turizmit si në Itali, Kroaci, Malin e Zi, Greqi, Turqi, pra me pjesën tonë të Mesdheut.
Regjimi fiskal që kemi ne industrinë e turizmit, dhe qe është i njëjtë me të gjithë sektorët e tjerë, padyshim që nuk ka asnjë diferencim dhe asnjë nxitje për turizmin, kthehet në një element frenues, si për TVSH- në, që është tepër e lartë, ashtu dhe për tatim – fitimin apo për komponentë të tjerë të politikës fiskale.
Duke qene qe kemi nje konkurrence te forte per produktin turistik ne ballkan, atehere taksat kane nje ndikim shume te madh per tu bere apo jo kompetitiv ne rajon.
ULJA e TVSH-së NE TURIZEM do te sillte rritje te numrit të turistëvegje qe do t’i sillte Shqipërisë, do t’i sillte zejtarit, do t’i sillte punëdhënësit të vogël shumë më tepër para, dhe nëpërmjet taksave, do të kishte prodhuar TVSH pa fund.
Taksat janë koncept politik, rajonal dhe zonal. Taksa nuk mund të jetë e njëjtë për të gjithë Shqipërinë dhe për të gjithë industrinë e turizmit.
Taksat duhet të jenë të para sipas politikave zonale, sipas politikave të rajoneve të ndryshme… Ka një kompleks dhe një integritet shumë të madh që ti bëhesh atraktiv për produktin që ti jep në treg. Mendoj se taksimi I diferencuar do te ishte nje politike me eficente.
Sot, Investitorët e huaj që kanë investuar në Shqipëri po i shesin investimet e tyre në sektorin e hoteleve. Edhe ata që janë vazhdojnë t’i nxjerrin në shitje. Këto vijnë si rezultat i situatës së vështirë që ato kanë nga sezonaliteti dhe nga taksat e larta që ka ky sektor.
Po marrim shembull Maqedoninë, meqenëse është brenda rajonit tonë dhe shitet si brend, domethënë Ballkani shitet si brand, por edhe Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi janë brenda së njëjtës paketë.
Maqedonia e uli 5% TVSH-në para tre vjetësh dhe mori një sërë politikash rregullatore stimuluese që e kapërcejnë kufirin e politikave të rajonit. Pra, stimulon çdo turist që vjen në Maqedoni dhe çdo turist sigurisht fut nga 5 deri në 7 veta në punë. Shihet qarte se është më mirë që të subvencionosh një turist dhe të nxjerrësh nga skema 5 deri në 7 veta të tjerë. Pra, në rast se kanë ardhur 3 milionë turistë, shumëzoji me pesë, kaq ditë pune gjenerojnë këta turistë. Këto janë raportet ndërkombëtare. Ne skemi pse shpikim, modele ka plot.
Prandaj, politikat që duhet të ndërmarrë Shqipëria për t’u kthyer në një vend atraktiv janë si në drejtim të stimulimit, edhe të subvencioneve
Ka stimuj ekonomikë që mund të jenë subvencione, mund të jenë taksim sezonal, sepse Shqipëria e ka aktualisht 52 ditë sezonin veror, por ajo do ndihmuar si ta mbajë atë personel edhe 313 ditë të tjera te vitit? Do ta lere pa pune? Cfare mund te ndihmoje shteti ketu? Prisja te gjeja nje reference ne ligj per kete ceshtje…dhe eksperienca ka plot. Ashtu si Ka eksperienca si nga vendet fqinje (Greqia, Kroacia, Mali i Zi), jo vetëm për të lehtësuar, por edhe për t’i nxitur investitorët dhe jo per tu falur pronat e pronareve oligarkeve apo clienteles se pushtetit.
3. Ne projektligj theksohet se ne raste me interes mund te perdoret nje fond i vecante nga buxheti I kesaj ministrie per partneritetin publik privat, Ky fond nuk do t’i nënshtrohet legjislacionit të prokurimit public, keto fonde do alokohen pa tender, nga nje komision, por nuk percaktohen kritere te qarta se si do perdoren keto fonde, si do tu alokohen bizneseve private etj.
Do te mbeshteten strukturat hoteliere dhe agjenci me lidhje klienteliste me Ministrine dhe KM?) mbetet per ta pare…..
4. Këshilli i Ministrave, me propozim të ministrit përgjegjës për turizmin, miraton vënien në dispozicion të pasurive të paluajtshme shtetërore për projekte investuese në zonat me përparësi zhvillimin e turizmit.
Investitorët që kanë si synim sektorin e turizmit tashmë mund të përfitojnë nga pasuritë shtetërore, duke i marrë ato në zotërim vetëm me 1 euro. Kohëzgjatja e vënies në dispozicion do të jetë deri në 99 vjet. Vënia në dispozicion e pasurive të paluajtshme shtetërore mund të bëhet edhe nëpërmjet kontratës simbolike 1 euro . kolege deputete, te dashur shqiptare, une e kam ende ne vesh zhurmen e tellallit kur uleriste se berisha po shet shqiperine per nje euro, duke vjelle vrer e derdhur balte mbi te , kur promovoi nismen shqiperia nje euro. Sot thjesht ju po kopjoni… por si kopjace te keqinj, sdo mund te arrini me nisma te tilla te thithni milajarda euro investime si berisha, Që nga viti 2009 u thithen përafërsisht 4.2 miliard dollarë investime. Vetëm për vitin 2011, investimet e huaja në Shqipëri kapërcyen me 1 miliard dollarë vlerën totale të investimeve në katër vitet e mandatit të dytë Socialist 2001-2005 të marra së bashku. Raporti Botëror për Investime (WIR-UNCTAD) ne 2011, u shpreh se Shqipëria është i vetmi vend në Ballkan me rritje të investimeve të huaja.
E thashe dhe me lart, Ju sot po I largoni investitoret e huaj dhe vendas, dhe ky projekyti juaj I golemizimizimit te shqiperise do te grabise pronat e pronareve dhe do tua “ fale” oligarkeve, clienteles, qe neser ti kerkoni ti “ derdhin ne fushata elektorale apo dhe ne blerjen e altorparlanteve mediatike, duke I kthyer ne tellalle te pushtetit.
Nuk e di pse mu kujtua nje shprehje qe kam lexuar diku dikur: gjurmet e luanit nuk mund ti fshijne macet e ngordhura…
5.Nuk duhet harruar se nuk mund te kete zhvillim te turizmit pa zhvillim te industrive mbeshtetse , pa zhvillim te agroindustrise dhe, mbi te gjitha te infrastruktures. Ne 8 vjet Berisha ndertoi rreth 10 mije km rruge kombetare dhe rurale, qe I sherbyen edhe zhvillimit te turizmit, duke rritur ne 4,5 here nr e turisteve te huaj, duke dyfishuar te ardhurat nga turizmi, duke rritur nr e te punesuareve ne kete sector me 22 mije, duke synuar zhvillimin jo vetem te nje industrie te qendryeshme turistike, por per ta kthyer dalengadale ate ne industrine e pare te ekonomise. Na shurdhuan tellallet se berisha mori borxh per te ndertuar rruge te panevojshme, ci duam rruget… natyrisht, kur je kunder zhvillimit, je dhe kunder ndertimit te rrugeve.. por sikur te mos ishin ato dhjete mije km rruge te berishes, perfshi dhe rrugen e kombit, si do zhvillohej turizmi rilindas, me gomere apo Me mushka? ju keni treguar gjate kesaj periudhe qe nuk keni asnje interes ne zhvillimin e ketyre sektoreve, qe do te thote se edhe sikur ky pjligj te ishte perfekt, nuk mund te jape rezultatet qe te gjithe presin nga industria e turizmit, ndersa berisha “I keq” per ju, ndertoi nje infrastructure rrugore te kenaqshme, ju bête ate qe dini mjeshterisht te beni : hodhet ne fytin e shqiptareve te varfer njeri pas tjetrit lakun e radhes ate te takses se rruges… dhe te karburantit… por durimi e ka nje kufi: dhe kufiri me I larget per t’u duruar ju eshte 2017…
ju faleminderit!
AL in Sweden. 