Pjesa nga intervista për “standard” me poetin Agron Tufa, për disidencën dhe hierarkinë letrare pas zbulimit të veprës së Vilson Blloshmit dhe Genc Lekës?
Ekspertizën e Vilsonit dhe Gencit e kanë bërë emra si Koçi Petriti, Myzafer Xhaxhiu apo Diana Çuli. A nuk është kjo kategori emrash që vazhdojnë të bëjnë pedagogun, studiuesin, kritikun, shkrimtarin në letërsi edhe sot, që mund të bllokojnë dhe arkivin e SHIK-ut?
Sigurisht që janë. Por unë nuk mund të hyj në një teori të tillë konspiracioni sepse nuk mund ta them. Nga ana tjetër, fakti që SHIK-u vazhdon të mbajë vepra, qofshin këto gjuhësore, memuaristikë, letërsi, dorëshkrime, poezi etj., kjo është thjesht të mbash peng një epokë të tërë që presupozohet të jetë e lirë, demokratike. Në pikëpamjen e atyre njerëzve që janë gjallë dhe që kanë pjesëmarrës në atë që unë e quajta ritual i kryqëzimit, ne kemi shumë. Janë persona publikë tepër të nderuar dhe nuk ke çfarë u bën. Në fund të fundit që këtu fillon deformimi i pikëvështrimit të të drejtave të njeriut. E drejta e njeriut presupozon dhe të drejtën e kriminelit, kështu që ne hyjmë në një qorrsokak. Ata kanë krijuar imunitetet përkatëse që s’ke çfarë u bën. Është një dava e humbur, që nuk është bërë në kohën kur duhej bërë.
Nga Vilson Bloshmi deri tani janë zbuluar tri blloqe fletoresh me poezi dhe krijimtari të përkthyer. Me aq material letrar sa kemi në dorë, të botuar, që ju thatë në takim se mund të parashikohej një poet i fuqishëm, a mund ta marrim si krijues letrar të përfunduar për t’i dhënë vend në hierarkinë e vlerave poetike?
Do të jem krejt i sinqertë me veten, duke gjykuar se edhe unë me këtë sy e kam lexuar e stërlexuar duke u përpjekur t’i caktoj në kokën time hierarkinë e vlerave poetike, një pozicionim. Po këtu hyjnë disa faktorë që na pengojnë ta themi këtë.
Ai mbetet një herë poet, siç e lexojmë sot, mbetet një zë origjinal, një lirik i hollë, i nginjur, plot asosacione verbale nga kultura botërore dhe shqiptare, ka një ndjeshmëri krejt origjinale. Janë poezi të një faze me magjepsje nga romantizmi, dhe krijimi i një personaliteti të kohës në poezi – me regjistër të ndryshëm, stilistikë, diksion zëri, forma, një shprishje si të thuash e klasicizmit dhe romantizmit drejt modernizmit, që shfaqet me mendime të papërfunduara, me struktura të papërfunduara të vjershës, rimës që nuk janë rima, me kadenca të fuqishme, duke i lënë gjithnjë e më tepër udhë mendimit. Në tërësi, me kaq poezi sa kemi, se quaj poezi dhe shqipërimet që janë shumë autentike, për të cilat duhet një diskurs i veçantë, mendoj se Vilsoni ka krijuar me një libër një vend tepër të nderuar, që nuk e ka luksin ta ketë kush tjetër në poezinë shqipe.
A mendoni, ashtu siç qarkullon, se poezia “Saharaja” është kryevepra e Vilson Blloshmit?
ër mua jo. Për mua gjërat shihen në sistem, nga tërë formacioni poetik, nga poezia në poezi, nga vargu në varg etj. Ajo më tepër është gjykuar kështu sepse ka pak më shumë simbolikë. Por nuk besoj se edhe Vilsoni vetë e kishte si model. Tendenca ishte, si një poezi pure, midis parnasianëve – artit të kulluar të së bukurës, të artit për art, të Teofil Gotjesë, të cilin e donte shumë – dhe botëvështrimit të realiteteve si gjë në kalbëzim dhe fermentim të vazhdueshëm, që është si poetika e Bodlerit. Dhe më vonë në poetë të tillë si Malarme etj. ai rrekej dhe punonte shumë për të krijuar një estetikë krejt vetjake personale, pasi kishte guxuar tashmë se nuk mund të shpresonte jashtë ndërmarrjeve të veta private. Besoj se këtë po arrinte, ishte një urë ndërmjetëse dhe kjo është fatkeqësia se ky sistem i ndërpreu dhunshëm, m’u në pikën që ky po hapej dhe po tregonte tërë energjitë dhe produktivitetin e vet.
Bedri Blloshmi: Ja cilët e pushkatuan!
“Kjo është edhe arsyeja kryesore dhe s’ka si të ndodh ndryshe, që nomenklatura e kuqe nuk fal, nuk duron po arrite ta prekësh, sadopak, në kallo. Përnjëherë u dha urdhri: “Të ngrihet një grup pune me bashkëpunëtorë të niveleve dhe gradave të ndryshme të Sigurimit”. Ja çfarë gatuan bashkëpunëtorët e tij.
Janë shpallur disa herë në media cilët janë personat në “ekipin vrarës të dy poetëve” . Që nga sekretari i parë, muratori Sotir Koçollari, deri në Tiranë me ekspertët letrarë, Myzafer Xhaxhiu, Koçi Petriti dhe Diana Çuli. Pa harruar edhe të dërguarin nga Ministria e Brendshme, Dhimitër Beshirin. Mirëpo botimi i Librit për poetët e pushkatuar, Vilsonit dhe Lekës, shkruar dhe përgatitur nga i mirënjohuri Sadik Bejko, pati edhe një çudi para se të dilte në dritë. Sponsorizimi i premtuar nga Instituti i të Përndjekurve Politik, për botimin e tij, nuk u realizua, kjo për arsyen e thjeshtë sepse në këtë Institut, për fat të keq ka ende nga ata me pseudonime, si KODI I PUNËS = SEIT PRISHTA, etj….Burime të sigurta më informuan se, Kodi i Punës, së bashku me spiunët e tjerë Myzafer Xhaxhiu, Koçi Petritin, Diana Çulin dhe Bilbil Camin, shërbëtor të bindur të “padronëve” të dikurshëm, për të justifikuar vjedhjen e parave të caktuar për botimin e librit “ Poetët e Pushkatuar për të hequr nga qarkullimi një sërë dokumentesh autentike, kanë botuar një libër tjetër, pa asnjë autorizim, siç thuhet “ ….me pëlqimin familjarëve të poetëve…. “
Libri i tyre nuk disponon asnjë nga këto materiale:
1- Protokollin e sekretarit të parë të Librazhdit, Sotir Koçollari, që ka marrë vendimin për të vrarë Gencin dhe Vilsonin.
2- Akt-ekspertizën e Diana Çulit për poezitë e Gencit.
3- Akt-ekspertizën e Myzafer Xhaxhiut për materialet në frëngjisht të Vilsonit.
4- Akt-ekspertizën e Koçi Petritit për poezinë “Saharaja”, po për Vilsonin.
Diana Çuli, në një takim me kunatin e Gencit, Bilbil Camin, kanë rënë dakord, për të hequr të gjitha këto dokumente, që Bilbili të shpërblehej me postin e drejtorit në Bibliotekën e Qytetit “Studenti”. Dhe Seit Prishta të vazhdojë të punojë“ ende në Institut për të botuar vetëm librat e bashkëpunëtorëve të tjerë, si Koçi Petritit me shokë.. Dhe, si gjithmonë, kontrolli i shtetit i vë vulën. “Çdo gjë në rregull!”. Le të shpresojmë që kjo çerdhe spiunësh s’do t’ia arrijë kurrë që librin e botuar trupërisht ta shpërndajnë si aktin e një krimi të fshehur”.
AL in Sweden. 